Artykuł
Miesiąc maj przynosi nam kilka świetnych okazji do włączania zagadnień globalnych na zajęciach szkolnych i promowania Celów Zrównoważonego Rozwoju. Proponujemy zwłaszcza dwie okazje, które można również doskonale połączyć. Pierwsza to Światowy Dzień Różnorodności Kulturowej obchodzony 21.05. Dyskusja na temat ochrony różnorodności kulturowej zainicjowana została przez UNESCO, jako odpowiedź na zagrożenia płynące z globalnych tendencji do tworzenia się kultury masowej. Stworzona w 2001 roku Powszechna Deklaracja UNESCO o Różnorodności Kulturowej doprowadziła do przyjęcia w 2005 roku Konwencji UNESCO w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego. Konwencja ta określa różnorodność kulturową jako wspólne dziedzictwo oraz stwierdza że wpływa ona na “bogaty i zróżnicowany świat, poszerzający możliwości wyboru i stanowiący podłoże dla rozkwitu ludzkich zdolności oraz wartości, i jest w związku z tym siłą napędową trwałego i zrównoważonego rozwoju wspólnot, ludów i narodów”. Konwencja ma zachęcać do dialogu międzykulturowego, poszanowania wszystkich kultur i prowadzić do zrównoważonego rozwoju.
Różnorodność kulturowa
Różnorodność kulturowa to według UNESCO “wielość form, poprzez które kultury grup i społeczeństw znajdują swój wyraz. Sposoby wyrażania kultury przekazywane są w obrębie grup i społeczeństw, a także pomiędzy nimi. Różnorodność kulturowa przejawia się nie tylko w zróżnicowanych formach, poprzez które wyraża się, wzbogaca i jest przekazywane dziedzictwo kulturowe różnorodności, ale także w różnych postaciach twórczości artystycznej, wytwarzania, rozpowszechniania, dystrybucji form wyrazu kulturowego i korzystania z nich.” Czy potrafilibyście znaleźć formy różnorodności kulturowej w naszym kraju? Podpowiadamy, że może to być np. kultura polskich Romów, z którą zapoznacie się za pomocą scenariusza “Kultura polskich Romów. Poznajmy się”. Znajdziecie tu 8 scenariuszy lekcji, odwołujących się do filmów – np. „Papuszy” Krzysztofa Krauzego i Joanny Kos-Krauze czy „Filmowej Kolekcji Bajek” Ośrodka Pogranicze z Sejn – i utworów literackich. Scenariusze przeznaczone są dla różnych grup wiekowych. Spróbujcie też poszukać z uczniami innych ciekawych przejawów różnorodności w naszym kraju. Pomogą w tym scenariusze i wskazówki z publikacji pt. “Wkręceni w wielokulturowość”, które zwracają uwagę również na wielokulturową przeszłość Polski.
Dawniej i dziś
Zapewne słyszeliście o polskiej tolerancji, dotyczącej XVI wiecznego polskiego państwa. Jak wtedy, bez międzynarodowych konwencji, państwo radziło sobie z wielością kultur i religii? Zajrzyjcie do scenariusza Agaty Markiewicz do historii pt. “Kraj bez stosów-wieczna rzeczpospolita tolerancją stoi”, który ukazuje jak nietypowym krajem była Polska w dobie reformacji. Podobnym przykładem może być Bizancjum. Scenariusz Krzysztofa Szczukiewicza pt. “Bizancjum-świadectwo przenikania kultur” pokazuje, że różnorodność w relacjach międzynarodowych i międzykulturowych prowadzi do tworzenia się nowej jakości, z której korzystają inne narody i kolejne pokolenia. Również obecnie możemy korzystać z zasobów wielu kultur, których przedstawiciele wybrali nasz kraj na swój dom. Ich obecność w naszym kraju nie musi wiązać się z zagrożeniami, o których tak dużo słyszymy, ale być pozytywnym elementem wzbogacającym nasz kraj. Scenariusz Jakuba Niewińskiego „Akceptująca wielokulturowość na wyciągnięcie ręki” na lekcje etyki w gimnazjum może być dobrym wstępem do zajęć dotyczących wyzwań związanych z migracjami. Zajęcia próbują przyjrzeć się europejskim społeczeństwom, ich otwartości i gotowości do akceptacji innych kultur.
Dzień Afryki
W Polsce mamy dość mały odsetek ludności pochodzących z Afryki, ale Dzień Afryki przypadający na 25.05 jest okazją do poruszenia tematu różnorodności kulturowej i przybliżania tego kontynentu uczniom. Afryka jest kontynentem bardzo różnorodnym, wielokulturowym jednocześnie często postrzegamy ją jako monolit i pojawia się wiele stereotypów z nią związanych. Scenariusz “Radzenie sobie ze stereotypami” pomaga wprowadzić uczniów w zagadnienia stereotypów i pokazuje, jak można z nimi walczyć. Dzięki projektowi “Bliska czy dzika” Bernadetty Białek młodzi ludzie będą mieli okazję bliżej przyjrzeć się różnym krajom i regionom Afryki i przeanalizować, jaki wizerunek tego kontynentu jest prezentowany w literaturze i sztuce. Celem projektu jest przełamanie stereotypowego postrzegania globalnego Południa poprzez spojrzenie na kraje afrykańskie. Najnowszy scenariusz, który powstał w ramach II edycji projektu W świat z klasą, “Różne oblicza kontynentu afrykańskiego” również mierzy się ze stereotypowym postrzeganiem Afryki. Zachęcamy do testowania tego scenariusza.
Afryka bliska czy daleka?
Na co dzień możemy spotkać się z wieloma krzywdzącymi przykładami pokazywania Afryki w sposób stereotypowy. Czytając prasę, oglądając telewizję czy słuchając radia. W 2016 roku Fundacja Afryka Inaczej przeprowadziła monitoring mediów pod tym kątem. Jego wyniki zebrane są w raporcie pt. “Afryka i jej mieszkańcy w polskich mediach”. Zachęcamy do przeprowadzenia z uczniami zajęć opierając się na tego typu wiadomościach. Można do tego celu wykorzystać też reklamy. Ten temat podejmuje np. scenariusz pt. “Afryka w reklamie”. Możemy też spojrzeć na stereotypy od drugiej strony i skonfrontować nasze postrzeganie Afryki z tym, jak Afrykanie postrzegają Europę. Scenariusz Elżbiety Krawczyk i Martyny Markiewicz do języka polskiego “Jak mówić o Afryce” porusza kwestie wrażliwości kulturowej i językowej.
Usłyszmy, zobaczmy, poczytajmy
Najlepszym sposobem, żeby przybliżyć dzieciom i młodzieży Afrykę jest polecenie książki lub filmu na jej temat. Nie wszystko, co znajdziemy w księgarni czy bibliotece będzie zgodne z założeniami edukacji globalnej. Dobrym wstępem do naszej przygody ze źródłami na temat Afryki może być tragikomiczny tekst Binyavangi Wainany pt. “Jak pisać o Afryce“. A jeśli chcecie zaproponować uczniom samodzielną pracę z tekstami, przygotowaliśmy krótką propozycję ciekawych źródeł: bajek, książek opowiadających o Afryce i pozycje afrykańskich pisarzy, które z łatwością znajdziecie w księgarniach czy bibliotekach.
Dla dzieci młodszych:
- Kama Sywor Kamanda (2009), Czarownica Nanga. Baśnie afrykańskie, Media Rodzina
- Pawlak N. (wybór, wstęp, przekład) (1988), Opowieści ludu Hausa, Nasza Księgarnia
- Raymond-García R.(2013), Drzewa po drodze, Tako
- Rzewuski E. (opracowanie) (2007), 26 bajek z Afryki ze zdjęciami R. Kapuścińskiego, Agora
O i w Afryce:
- Albiński W. (2003), Kalahari, Wydawnictwo W.A.B.
- Conrad J. (1899), Jądro ciemności, wydania różne
- Hatzfeld J. (2012), Sezon maczet, Wydawnictwo Czarne
- Kapuścińki R. (2016), Heban, Czytelnik
- Kapuścińki R. (1971) (2011), Gdyby cała Afryka, Agora
- Piskała K. (2014), Dryland, Wydawnictwo W.A.B.
- Rosiak D. (2016), Żar, Wydawnictwo Czarne
- Sabela B., (2015), Wszystkie ziarna piasku, Wydawnictwo Czarne
- Stanisławska O. (2016), Rondo de Gaulle’a, Otwarte
- Tochamn W. (2010), Dzisiaj narysujemy śmierć, Wydawnictwo Czarne
- Turbull C.M. (1967), Leśni ludzie, ISKRY
Powieści afrykańskich pisarzy:
- Achebe Chinua (1989), Wszystko się rozpada, ISKRY
- Achebe Chinua (2011), Już nie jest dobrze, ZYSK
- Adichie C.N. (2004), Fioletowy hibiskus, Amber
- Adichie C.N. (2011), Połówka żółtego słońca, Zysk i S-ka
- Coeetze J.M. (2001), Hańba, Wydawnictwo Znak
- Coeetze J.M. (1997), Mistrz z Petersburga, PIW
- Couto M. (2010), Lunatyczna Kraina, Karakter
- Isegawa M. (2003), Kroniki abisyńskie, Wydawnictwo Słówko
- Ken Bugul (2005), Ulica Felix-Faure, PIW
- Laye C. (1973), Czarny chłopiec, ISKRY
- Mabanckou A. (2008), Kielonek, Karakter
- Ngũgĩ wa Thiong’o (1972), Ziarno pszeniczne, PAN
- Wainaina B. (2014), Kiedyś o tym miejscu napiszę, Karakter
Jeśli zdecydujecie się wykorzystać na lekcjach scenariusze zajęć CEO zachęcamy do podzielenia się z nami opisem lekcji czy zdjęciami z przedsięwzięć zorganizowanych w szkole. A może wpadliście na super pomysł, którym mogą zainspirować się inni? Zachęcamy do pisania do nas na adres: globalna@ceo.org.pl Podzielimy się Waszymi pomysłami na stronie globalna.ceo.org.pl
