Równość płci w klasie
Jak wspierać równość płci w klasie?
Trudno całkowicie uwolnić się od stereotypów, ale istotne jest, by mieć ich świadomość. Choć trudno to przyznać, to wszystkie i wszyscy – rodzice, nauczyciele i nauczycielki, dyrektorzy i dyrektorki, psychologowie i psycholożki, kobiety i mężczyźni – jesteśmy mocno osadzeni w stereotypowych rolach płciowych. Do tego stopnia, że nie zdajemy sobie sprawy z tego, jak bardzo wpływa to na sposób traktowania dziewczyn i chłopców.
Z pewnością warto przyjrzeć się krytycznie swojemu nauczaniu i podejściu do uczniów i uczennic. Czy na pewno nie zakładamy, być może nieświadomie, że chłopcy są lepsi w przedmiotach ścisłych od dziewczyn? Czy na pewno o chłopcach – pasjonatach przedmiotów ścisłych – nie myślimy częściej jako o „bystrych i zdolnych”, a o dziewczynach – jako o „pracowitych i dobrze zorganizowanych”? Warto przyjrzeć się swojemu językowi oraz założeniom, które za nim stoją.
Zapraszamy do ćwiczenia
Spróbujcie dwa–trzy razy nagrać siebie podczas prowadzenia lekcji. W domu przeanalizujcie materiał wideo pod kątem swojego zachowania wobec uczniów i uczennic oraz języka, którego używacie:
- jak zwracam się do chłopców, a jak do dziewczyn?
- czy nie traktuję uczennic bardziej protekcjonalnie i/lub pobłażliwie?
- czy pozwalam sobie na żarty związane z płcią uczennic lub uczniów?
- jakie komentarze, opinie, komplementy etc. kieruję do chłopców, a jakie do dziewczyn?
- na jakie zachowania przyzwalam chłopcom, a na jakie dziewczynom?
- jak oceniam uczniów i uczennice o podobnych zainteresowaniach i umiejętnościach w zależności od ich płci? jak formułuję (głośno lub w myślach) te oceny?
- jakie przykłady lub zadania daję uczennicom, a jakie uczniom?
- czego oczekuję od uczniów, a czego od uczennic (np. podejmowania się określonych zadań)? Jakie wymagania stawiam jednym, a jakie drugim?
- jakie obowiązki powierzam chłopcom, a jakie dziewczynom (np. sprzątanie sali po lekcjach, noszenie ciężkich sprzętów)?
- ile czasu (np. na tłumaczenie zadania) poświęcam chłopcom, a ile dziewczynom?
- ile czasu na mojej lekcji zabierają wypowiedzi dziewczyn, a ile chłopców?
Do takiej analizy i wspólnej refleksji możecie również zaprosić koleżankę lub kolegę z pokoju nauczycielskiego. Jeśli nie jesteście w stanie, nie możecie lub nie chcecie nagrać wideo: 1) poproście o superwizję koleżeńską i wspólnie przeanalizujcie zachowanie wobec chłopców i dziewczyn na lekcjach, 2) postarajcie się uważnie obserwować siebie, swoje zachowanie i wypowiedzi na lekcjach i samodzielnie dokonajcie autoewaluacji po zajęciach.
Wspierajcie dziewczęta na przedmiotach, które według stereotypów, nie są ich domeną, aby rozwijały zainteresowania w danej dziedzinie, np. naukach ścisłych, przyrodniczych i nowych technologiach. Dostarczajcie uczennicom wiedzę, rozwijajcie kompetencje, umiejętności, zainteresowania, motywujcie do podejmowania wyzwań, rozwijajcie kreatywność oraz wytrwałość w dążeniu do celu.
Unikajcie
Postawcie na
…poruszania abstrakcyjnych, niezrozumiałych dla uczniów i uczennic tematów, oderwanych od ich życia i codzienności, zadań, które mogą być dla nich nudne lub frustrujące;
…ciekawe tematy, poruszające współczesne problemy, bliskie uczniom i uczennicom; odnoście się do codzienności, ćwiczcie na realistycznych przykładach, pokazujcie, że matematyka czy fizyka przejawiają się w każdej czynności, którą wykonujemy;
Wykorzystaj scenariusz zajęć „Wyzwania globalne w ujęciu matematycznym”
…biernego przekazywania wiedzy, skupiania się wyłącznie na podręczniku; wykładowej formy zajęć;
…rozwiązywanie problemów i zagadek, szukanie najlepszych strategii; dajcie uczennicom i uczniom możliwość zadawania pytań i opracowywania własnych rozwiązań; stawiajcie na eksperymenty, miniprojekty uczniowskie, wyjdźcie z klasy, ze szkoły! Zróbcie minibadania w Waszym środowisku, zmapujcie problemy w Waszej okolicy i weźcie je na warsztat;
Program warsztatu dla dziewcząt „Dlaczego dziewczyny ocalą planetę?” oraz karta pracy „Projekt uczniowski”.
…oceniania, chwalenia „talentu”, tłumaczenia niepowodzeń „umysłem humanistycznym”; stygmatyzujące wypowiedzi i etykietki podcinają skrzydła i sugerują, że – nieważne, jaki wysiłek w coś włożymy – z góry jesteśmy predestynowani/e lub nie do jakiegoś zawodu;
…zauważanie wysiłku, dostrzeganie wykonanej pracy, podjęte próby znalezienia rozwiązania; podkreślajcie, że wierzycie w możliwości Waszych uczennic i uczniów i tym samym wzmacniajcie ich wiarę w siebie!
Więcej pomysłów na wzmacnianie uczennic (i uczniów) w „Przewodnik merytoryczny dla nauczycielki i nauczyciela”.
Zapraszamy do ćwiczenia
Przetestujcie swój język! Możecie to zrobić dla siebie, ale także po to, by wzmacniać dziewczyny w nastawieniu na rozwój. Zastanówcie się:
- Jak często używacie podanych poniżej sformułowań, zarówno myśląc o sobie, jak i w kontakcie z uczennicami i uczniami?
- W jaki sposób możecie zmienić język umysłu nastawionego na trwałość na język umysłu nastawionego na rozwój?
- W jaki sposób możecie pomóc uczennicom w zmianie ich myślenia o sobie oraz w zmianie ich języka?
Podzielcie się swoimi refleksjami ze znajomymi nauczycielami i nauczycielkami.
Przykład z lekcji matematyki
JĘZYK
umysł nastawiony na trwałość
umysł nastawiony na rozwój
Jesteś naprawdę zdolna/y z matematyki. (pochwała zdolności i talentów).
Naprawdę ciężko pracowałeś/aś nad tymi zadaniami matematycznymi! (pochwała wysiłku)
Matematyka jest naprawdę trudna dla niektórych ludzi.
Każdy ma swój sposób na naukę. Znajdźmy taki, który będzie Twoim sposobem.
Dlaczego nie możesz dostawać lepszych ocen z testów matematycznych?
Czego nauczyły Cię te błędy w testach?
Ciężko pracowałam/em, żeby zrozumieć to zagadnienie. Chyba po prostu nie jestem dobra/y z matematyki. (wysiłek jako coś niepożądanego)
Ciężko pracowałam/em, żeby zrozumieć to zagadnienie. Dzięki temu jestem lepsza/y z matematyki! (docenianie wysiłku)
Źródło: Justyna Frydrych, „Przewodnik merytoryczny dla nauczycielki i nauczyciela”, Fundacja Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2018.
