Koncepcja edukacji ekologicznej

Edukacja ekologiczna to koncepcja kształcenia i wychowania, która pozwala zgłębiać zagadnienia środowiskowe, poznawać powiązania pomiędzy społeczeństwem, środowiskiem i gospodarką oraz nasze indywidualne relacje ze środowiskiem naturalnym. Jej celem jest wzmacnianie u uczniów i uczennic kompetencji, które budują rozumienie przyrody i procesów zachodzących w środowisku, wykształcają poczucie odpowiedzialności i troski o środowisko naturalne oraz umożliwiają podejmowanie decyzji o angażowaniu się na rzecz przyrody i odpowiadanie na różne wyzwania współczesnego świata, w tym te dotyczące środowiska naturalnego.

Źródło: „Zielony ład w szkole”, Centrum Edukacji Obywatelskiej, Warszawa 2021

Zasady jakości edukacji ekologicznej

  1. Wyjaśnia zależności pomiędzy środowiskiem, gospodarką, społeczeństwem i kulturą; kształtuje świadomość i zainteresowanie tymi zależnościami // Nasz świat to skomplikowany system współzależności pomiędzy środowiskiem, gospodarką, społeczeństwem i kulturą

Edukacja ekologiczna wysokiej jakości wyjaśnia zależności pomiędzy środowiskiem, gospodarką, społeczeństwem i kulturą; kształtuje świadomość i zainteresowanie tymi zależnościami. Mówiąc o środowisku naturalny nie powinno się traktować go jako zamkniętej i zewnętrznej wobec świata ludzkiego całości, o którą powinniśmy dbać, a jako element większego systemu, do którego należy również człowiek i jego działalność.

Jak to zrobić w szkole? Poprzez:

  • możliwie częste przedstawianie współzależności i ciągów przyczynowo-skutkowych na lekcjach przedmiotowych i w pracy projektowej;
  • kształtowanie krytycznego myślenia za pośrednictwem nauki o współzależnościach, ale również w drodze pogłębiania refleksji nad przyszłością świata i rolą człowieka w globalnych oraz środowiskowych procesach oraz nad jakością i głębokością zmian, które powinny zostać wprowadzone (np. metodą pytań głębokich).

2. Podkreśla znaczenie środowiska naturalnego; ukazuje złożoność ekosystemu, w którym człowiek stanowi równoważną część // Człowiek jest (tylko) częścią ekosystemu

Edukacja ekologiczna wysokiej jakości podkreśla znaczenie środowiska naturalnego; ukazuje złożoność ekosystemu, w którym człowiek stanowi równoważną część, jest (tylko) częścią ekosystemu. Mądra edukacja ekologiczna odrzuca antropocentryzm, pogląd, który stawia gatunek ludzki i jego potrzeby ponad innymi przedstawicielami i przedstawicielkami świata ożywionego. Według takiego podejścia człowiek nie jest najważniejszy, a współistnieje z resztą środowiska w harmonii.

Jak to zrobić w szkole? Poprzez:

  • realizowanie lekcji w terenie (nawet przyszkolnym) budujących więzi z naturą, zachęcanie do obserwacji otaczającej przyrody i prostych eksperymentów, motywowanie młodzieży do poznawania własnej okolicy; organizację innych zajęć w terenie: wycieczek pieszych, rajdów rowerowych, spływów kajakowych itd.;
  • pogłębianie refleksji na temat miejsca człowieka w przyrodzie za pomocą pytań głębokich i kształtowanie szacunku dla całego świata ożywionego i nieożywionego bez względu na jego użyteczność czy szkodliwość dla człowieka.

3. Wyjaśnia zjawiska przyrodnicze na przykładzie rzeczywistych procesów i obiektów, na zajęciach w terenie // Przyroda to najlepsza nauczycielka

 Edukacja ekologiczna wysokiej jakości wyjaśnia zjawiska przyrodnicze na przykładzie rzeczywistych procesów i obiektów, na zajęciach w terenie, traktują przyrodę jako najlepszą nauczycielkę. Przyroda kształtowała się przez miliardy lat, przyglądając się naturze, dowiemy się, jak powinny wyglądać rzeka, jezioro, las czy łąka. Wytwory natury są idealne i powinniśmy ufać rozwiązaniom, którymi jesteśmy przez nią obdarzeni. Przyroda może uczyć też postaw i wartości, takich jak racjonalność i umiarkowanie, nad którymi warto się pochylić, myśląc o współczesnym konsumpcjonizmie.

Jak to robić w szkole? Poprzez:

  • zajęcia w terenie i przypatrywanie się mechanizmom funkcjonującym w przyrodzie oraz rozważanie ich zastosowań w rozwiązaniach współczesnych wyzwań lokalnych i globalnych;
  • zachęcanie młodzieży do obserwacji przyrody i ułatwianie tego poprzez zakładanie grządek, ogrodów lub łąk przyszkolnych, zielonych parapetów lub innych elementów zielonych.

4. Zachęca do działania, pokazuje wartość działań indywidualnych i współpracy na rzecz środowiska naturalnego // Każdy z nas jest odpowiedzialny za stan środowiska

Edukacja ekologiczna wysokiej jakości zachęca do działania, pokazuje wartość działań indywidualnych i współpracy na rzecz środowiska naturalnego, ponieważ każdy z nas jest odpowiedzialny za stan środowiska. Edukacja ekologiczna pomaga zrozumieć młodzieży, w jaki sposób jej decyzje i działania wpływają na środowisko, oraz przygotowuje do podejmowania działań na rzecz środowiska naturalnego i zrównoważonego rozwoju.

Jak to robić w szkole? Poprzez:

  • zachęcanie uczniów i uczennic do indywidualnej refleksji nad wpływem jednostki na środowisko i do pogłębiania relacji ja–środowisko;
  • wspólne działanie na rzecz środowiska, również z wykorzystaniem metody projektu edukacyjnego.

5. Rozwija wiedzę, umiejętności i postawy oraz kompetencje kluczowe // Edukacja ekologiczna nie ogranicza się do przekazywania wiedzy, jej wartość tkwi we wspieraniu rozwoju ucznia i uczennicy

Edukacja ekologiczna wysokiej jakości rozwija kompetencje kluczowe, w tym wiedzę, umiejętności i postawy, nie ogranicza się do przekazywania wiedzy, jej wartość tkwi we wzmacnianiu rozwoju ucznia i uczennicy. Zwraca uwagę na praktykę (poszukiwanie i próby wdrażania rozwiązań konkretnych wyzwań środowiskowych) oraz kształtowanie postaw, w tym wrażliwości, uważności, empatii i więzi z przyrodą. Poznawanie przyrody, odnajdywanie swojego miejsca w ekosystemie, rozwiązywanie wyzwań środowiskowych i codzienne działania zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju mogą wzmacniać różnorodne kompetencje młodych ludzi:

  • krytyczne rozumienie świata
  • świadomość środowiskową
  • świadomość globalną
  • kompetencje społeczne
  • kompetencje obywatelskie

Więcej na temat koncepcji edukacji ekologicznej „Zielony ład w szkole”, Centrum Edukacji Obywatelskiej, Warszawa 2021.

Edukacja ekologiczna

Koncepcja edukacji ekologicznej

Zagadnienia w edukacji ekologicznej

Podstawa programowa