20 czerwca, w Światowy Dzień Uchodźcy, opublikowaliśmy najnowszy raport zlecony przez Centrum Edukacji Obywatelskiej pt. „Młodzi wobec globalnych wyzwań 2022”. Badanie ma na celu próbę spojrzenia na świat oczami młodych ludzi, zrozumienia, jak widzą globalne procesy i aktualne wydarzenia. W artykule przedstawiamy wybrane informacje, a po więcej zachęcamy do sięgnięcia do raportu.

Czy młodzi rozumieją światowe wyzwania i zależności? Czy mają potrzebę aktywnego ich rozwiązywania i czują w tym zakresie sprawczość? Centrum Edukacji Obywatelskiej w raporcie „Młodzi wobec globalnych wyzwań 2022” zebrało wyniki badań, które przedstawiają świadomość i podejście polskiej młodzieży do migracji, tożsamości europejskiej oraz klimatu. Materiał pozwala wsłuchać się w głos młodych ludzi, którzy już na etapie szkoły kształtują swoje postawy społeczne, empatię i uczą się przeciwdziałania stereotypom. Na podstawie jego wyników możemy tymczasem opracowywać najlepsze metody i materiały edukacyjne, które będą adekwatnie odpowiadać na problemy i zainteresowania młodzieży.

Jakie globalne wyzwania młodzież uważa za najważniejsze?

– W ostatnich latach coraz częściej widzimy, że młodzież chce zajmować się nie tylko tematami, którymi żyje w swoim środowisku, ale także coraz bardziej troszczy się np. o losy społeczeństwa, dostrzegając znaczenie ochrony praw człowieka – mówi Elżbieta Krawczyk, szefowa Działu Edukacji Globalnej i Ekologicznej, członkini Zarządu CEO. Potwierdzają to też badania, które mówią, że ponad połowa badanych wskazała, że globalne wyzwania to: konflikty na świecie, zmiana klimatu i epidemie. Rozumienie globalnych wyzwań przez młodzież jest wąskie i pozostaje pod wpływem bieżących doświadczeń oraz dyskursu publicznego. Zaskakuje tymczasem mała liczba wskazań na migracje, zwłaszcza że badanie było przeprowadzone po wybuchu wojny w Ukrainie. Może to świadczyć o niemożności zrozumienia wzajemnych powiązań i tego, że to co dzieje się lokalnie, wynika z globalnych wyzwań.

Co istotne, jeśli jakieś zjawisko jest postrzegane jako globalne wyzwanie, zdecydowana większość młodych ma do niego nieobojętny stosunek i wskazują je jako bardzo dla nich ważne. Co więcej, 60 proc. młodych ludzi, którzy uważają zmiany klimatu, równość płci i migracje za globalne problemy, ma poczucie wpływu na nie.

Inny w oczach młodych

Migracje to jedno z największych wyzwań współczesnego świata, ale też część naszej codzienności. Badania PISA wykazują, że polscy piętnastolatkowie mają większą wiedzę o globalnych zagadnieniach niż ich rówieśniczki i rówieśnicy z innych krajów OECD. Jednocześnie przed wojną rzadziej niż rówieśnicy i rówieśniczki z innych krajów, spotykali obcokrajowców.

Zapytaliśmy uczniów i uczennice o ich stosunek do uchodźców i uchodźczyń z Bliskiego Wschodu i krajów Afryki, którzy przekraczają granicę polsko-białoruską oraz do uchodźców z Ukrainy. Młodsze osoby (13-15 lat) wykazują wyższy poziom dystansu niż starsze (od 16. roku życia). Oznacza to, że postawy wśród młodzieży zmieniają się inaczej niż wśród dorosłych – tam generalnie im starsi badani, tym większy poziom dystansu.

Niepokojąca jest duża polaryzacja wśród młodzieży, jeśli chodzi o temat uchodźców z granicy polsko-białoruskiej. Nastoletnie kobiety częściej* chcą umożliwienia uchodźcom ubiegania się o azyl, a mężczyźni – odsyłania na Białoruś, deportację do krajów pochodzenia i objęcia ochroną jedynie kobiet oraz dzieci. Im wyższe wykształcenie rodzica badanych, tym więcej wskazań na dwie najbardziej skrajne postawy – umożliwienie ubiegania się o azyl vs. push-backi. To zaskakujący wniosek, gdyż zwykle wraz ze wzrostem wykształcenia wzrasta odsetek liberalnych postaw. Respondenci z województwa podlaskiego wyraźnie wyróżniają się na tle pozostałych województw: 47% chce zakazu przekraczania granicy, 40% nie wie, jak powinno się postąpić.

Z kolegą z Ukrainy w jednej ławce

Młodzież jest pozytywnie nastawiona do obecności uchodźców i uchodźczyń z Ukrainy w różnych przestrzeniach: zarówno prywatnej, jak i publicznej. Stosunek młodych do polityki migracyjnej wobec naszych sąsiadów z Ukrainy wiąże się z płcią (większą otwartością wykazują się młode kobiety), wiekiem (największa otwartość w grupie 16-17 lat) i wykształceniem matki (im wyższe, tym większa przychylność). Postawy wobec migrantów z Ukrainy nie zależą od wielkości miasta zamieszkania, regionu, oceny sytuacji materialnej ani poglądów politycznych. Dystans młodzieży wobec uchodźców i uchodźczyń spada wraz z wiekiem oraz wzrostem wykształcenia ich rodziców.

– W piątym dniu wojny mieliśmy w szkole pierwsze dziecko uchodźcze. Łącznie przyjęliśmy 13 dzieci z Ukrainy. Myślę, że nasza szkoła to dla nich bezpieczne miejsce. Dzieci dołączyły do naszych klas na zajęcia i dodatkowo miały 2 godziny lekcji języka polskiego. Widziałam, że nasi uczniowie chcieli pomóc, ugościć i zaopiekować się koleżankami i kolegami z Ukrainy. Wiedziałam, że sobie poradzą. Dzieci w naszej szkole są otwarte i chętnie przyjęły grupę nowych uczniów. To efekt tego, że od lat realizujemy wiele działań z edukacji globalnej, pokazujemy, że styczność z innymi kulturami i religiami jest wartościowa. Nasi uczniowie biorą udział w projektach Erasmus+, byli w Turcji, Rumunii, Litwie, Niemczech, Grecji, Bułgarii. W szkole gościli wielu obcokrajowców z projektów Erasmus+, a także Syryjczyka, który opowiadał o doświadczeniach uchodźczych, a Palestyńczyk prowadził u nas warsztaty teatralne. Przez dwa lata mieliśmy ucznia z Białorusi, który był przez nas bardzo ciepło przyjęty. Tak samo jest teraz, dzieci opiekują się sobą wzajemnie i bardzo się zintegrowały. Zrodziły się liczne przyjaźnie. Jestem dumna z moich uczniów – opowiada Anna Chełmińska, dyrektorka, Społecznego Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Kudowie Zdroju.

Młodzi o zmianie klimatu

Młodzi ludzie są w większości świadomi ryzyk dla Polski związanych ze zmianą klimatu. Zanieczyszczenie powietrza to zagrożenie wskazane przez zdecydowaną większość młodych. 3/4 postrzega ekstremalne zjawiska pogodowe, a także kurczące się zasoby wody, jako realnie zagrażające naszemu krajowi. Na kolejnym miejscu znalazło się ryzyko epidemii. Zmniejszenie się produkcji żywności i podnoszenie się poziomu wód w oceanach jest rzadziej łączone z Polską, ale nadal ponad 60 proc. młodych ludzi wskazało na te zjawiska. Na migracje klimatyczne wskazała już mniej niż połowa badanych. Niższe odsetki wskazań wynikają z braku wiedzy, nie negowania zjawisk.

Zebrane dane pokazują ciekawy paradoks: młodzież wydaje się lepiej zorientowana w działaniach dla klimatu podejmowanych na poziomie unijnym lub krajowym niż w swoim najbliższym otoczeniu.

Cały raport poznasz TUTAJ.

Centrum Edukacji Obywatelskiej prowadzi programy dla nauczycieli i nauczycielek, które pomagają poruszać tematy globalnych wyzwań w szkołach. Zapisz się do programów „Globalna szkoła” i „Ekologiczna szkoła” na rok szkolny 2022/2023.