Krytyczne myślenie
Dlaczego potrzebujemy krytycznego myślenia?
Motorem zmiany prowadzącej do budowania klimatycznie świadomych społeczności jest umiejętność krytycznego myślenia jako kompetencji, która pozwala na zapoznanie się z określonym problemem, jego analizę i podjęcie działania zmierzającego do jego rozwiązania. Rekomendacje Komisji Europejskiej, ORE i MEN (Zintegrowana strategia umiejętności 2030) dotyczących kompetencji w edukacji pokazują ważność krytycznego myślenia, które jest uważane za jedną z kluczowych kompetencji przyszłości. Według psycholożki, Pauli Pilarskiej:
„krytyczne myślenie polega na ocenianiu napływających informacji, myśli i opinii własnych oraz cudzych, podnosi umiejętności rozpoznawania i odrzucania błędnych idei. Prowadzi do minimalizowania błędów, które często wynikają z patrzenia na problemy z subiektywnej perspektywy (np. kultury, w której zostaliśmy wychowani). […] Prowadzi do intelektualnej niezależności, pozwala na zgłębianie i rozwiązywanie problemów, na odrzucanie fałszywych sądów, na kwestionowanie uznanych autorytetów i tradycji”. Umiejętności związane z krytycznym myśleniem wiążą się z wyzwaniami, z jakimi spotykają się uczniowie i uczennice.
Źródło: https://www.glospedagogiczny.pl/artykul/umiejetnosc-krytycznego-myslenia
Dziś jeszcze bardziej niż kiedykolwiek młodym ludziom potrzebne są narzędzia pomocne w analizie i interpretacji złożonej rzeczywistości, która ich otacza. W tej rzeczywistości widoczne są wyzwania takie jak: zmiana klimatu, migracje, równość płci, ubóstwo lub głód.
Młodzież, która potrafi krytycznie myśleć, potrafi też funkcjonować w zmieniającym się świecie i odpowiadać na jego wyzwania. Krytyczne myślenie:
- wspiera rozwój zarówno dzieci, młodzieży, jak i dorosłych, ponieważ pozwala na lepsze rozumienie siebie, swojego otoczenia i całego świata;
- wpływa na lepsze uczenie się, bo skłania do zadawania pytań i poszukiwania odpowiedzi;
- buduje aktywne społeczeństwo, które dostrzega konsekwencje swoich działań i potrafi podjąć aktywności na rzecz wspólnego dobra.
Osoba, która krytycznie myśli, jest świadoma swojego miejsca w świecie, rozumie przyczyny i skutki zdarzeń, staje się aktywnym obywatelem.
Myślę, więc działam
Aby skutecznie działać, młodzi ludzie potrzebują wysokiej jakości informacji. Jak jednak je odnaleźć w dobie dezinformacji, polaryzacji opinii, deep fake’ów i tworzonych przez algorytmy baniek informacyjnych? Komu wierzyć, gdy politycy i polityczki, aktywiści, podręczniki, programy telewizyjne, celebryci, znajomi czy rodzice – oni wszyscy mówią co innego? Skuteczne działanie na rzecz ochrony klimatu i budowanie świadomych klimatycznie społeczności – czyli takich, które są świadome wyzwań i umieją na nie odpowiadać – wymaga rozwoju kluczowej kompetencji, jaką jest krytyczne myślenie.
Według raportu “Problem fake news w Polsce” (Kilian i in., 2019), 81 procent osób w wieku 15–24 lata za swoje źródło informacji o świecie podaje media społecznościowe: Facebook, Instagram, YouTube, TikTok. Portale te, choć bez wątpienia mają swoją wartość – jak choćby łatwość wymiany opinii i obiegu informacji, tworzenie platform dla ruchów obywatelskich – są źródłem zarówno wartościowych informacji, które zachęcają do podjęcia działania, jak i wyglądających na wiarygodne treści dezinformacyjnych. Te ostatnie szerzą denializm klimatyczny oraz powodują poczucie braku wpływu na los swój i planety. Brak odpowiedniej edukacji, umiejętności krytycznego myślenia i wiedzy na temat działania mediów powodują, że młodzi ludzie nie potrafią odróżnić jakościowych treści od kłamstw.
Szkoła powinna wspierać uczniów w szukaniu rzetelnych informacji i rozwijać w nich umiejętność analizy treści oraz wykorzystywania zdobytej wiedzy do realnego działania. Nauczyciele i nauczycielki stają jednak przed wielkim wyzwaniem, jak przekazywać te treści i osiągać zamierzone efekty edukacyjne w tej bezprecedensowej sytuacji? Jak rozmawiać, żeby nie straszyć, ale nie infantylizować? Jak zbudować narrację, by ukazać rzeczywistą skalę problemu? Jak budować empatię?
Jednym ze sposobów rozwoju umiejętności krytycznego myślenia, poruszania się po świecie mediów oraz opowiadania o zmianie klimatu jest aktywne tworzenie treści w klimatycznych redakcjach szkolnych, w ramach programu „Globalna szkoła” i ścieżki „Razem dla klimatu”, który wykorzystuje metodologię projektu młodzieżowego.
Klimat
Zmiana klimatu
Krytyczne myślenie
Edukacja klimatyczna
Jak mówić o zmianie klimatu?
